Dyrektor szkoły w polskim systemie oświaty to ogniwo centralne systemu. Status dyrektora szkoły określają jego zadania związane m.in. z organizacją szkoły, realizacją obowiązku szkolnego, polityką kadrową, oceną pracy nauczycieli i awansem zawodowym, nadzorem pedagogicznym; realizowane na podstawie przepisów oświatowych i przepisów odrębnych: administracyjnych, finansowo-księgowych, prawa pracy, bhp, budowlanych i sanitarnych . Miejsce dyrektora w systemie to także relacje z innymi podmiotami społeczności oświatowej od ucznia poczynając poprzez nauczyciela, rodzica, kuratora, organ prowadzący, po ministerstwo.
Dyrektor jest kierownikiem zakładu pracy i posiada pewną samodzielność w zakresie gospodarki finansowej oraz gospodarowania mieniem przekazanym w zarząd. Konieczne jest więc posiadanie przez niego wiedzy z zakresu zarządzania, przepisów oświatowych, prawa pracy i zarządzania publicznymi środkami finansowymi Decentralizacja zadań oświatowych oznacza odpowiedzialność samorządu za prowadzoną politykę edukacyjną. Nie jest to możliwe bez dobrego zarządzania szkołami i placówkami oświatowymi. Szkoła prowadzona przez jednostkę samorządu terytorialnego jest jednostką organizacyjną nie posiadającą osobowości prawnej. Jest nadzorowana i wspierana przez organ prowadzący w zakresie:
1) zapewnienia warunków działania szkoły lub placówki, w tym bezpiecznych i higienicznych warunków nauki, wychowania i opieki;
2) wykonywania remontów obiektów szkolnych oraz zadań inwestycyjnych w tym zakresie;
3) zapewnienia obsługi administracyjnej, finansowej i organizacyjnej szkoły lub placówki;
4) wyposażenia szkoły lub placówki w pomoce dydaktyczne i sprzęt niezbędny do pełnej realizacji programów nauczania, programów wychowawczych, przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów oraz wykonywania innych zadań statutowych.
Organ prowadzący szkołę lub placówkę, a w zakresie działalności dydaktyczno-wychowawczej i opiekuńczej również organ sprawujący nadzór pedagogiczny, mogą ingerować w działalność szkoły lub placówki wyłącznie w zakresie i na zasadach określonych w ustawie. W tym obszarze konieczne są także odpowiednie kompetencje dyrektora, a nawet zdolności dyplomatyczne.
Wg eksperta Forum Rad Nadzorczych GPW: „Wykształcenie formalne nie jest już najistotniejszym czynnikiem przy rekrutacji do pracy. Kluczowe dziś kompetencje to: ciekawość świata, umiejętność uczenia się i inteligencja emocjonalna. Jaką więc rolę powinna pełnić szkoła w rozwoju młodych ludzi w obliczu dynamicznie zachodzących zmian technologicznych i społecznych? Kto powinien wziąć odpowiedzialność za rozwój młodych ludzi? Przez wiele lat dyskusja na temat zmian w oświacie skupiała się na roli nauczycieli, pomijając rolę dyrektora. Najważniejszą kompetencją dyrektora powinno być przywództwo. Od kogo dyrektor może się uczyć bycia liderem?
Przez szkoły w ramach systemu edukacji przechodzą przyszli pracownicy. Lepsza jakość szkół, to lepiej wykształceni przyszli obywatele i wyższy poziom społeczeństwa. Prowadzenie szkoły można porównać do prowadzenia firmy, szkoła to rodzaj firmy, ale działa z dużą liczbą ograniczeń, których nie ma w funkcjonowaniu przedsiębiorstw. której liderzy powinni mieć dostęp do najnowszej wiedzy z dziedziny zarządzania firmą, motywowania pracowników, rozwiązywania konfliktów, prowadzenia projektów, zarządzania zmianą.
Dyrektor szkoły ma strategiczną rolę dla zmiany systemowej w edukacji, bo w trakcie swojej kariery ma wpływ na kilka tysięcy ludzi. Pierwszym krokiem jest więc jakość przywództwa w szkole, bo szkoła jest taka, jak jej dyrektor. Jeśli chcemy podnieść jakość edukacji, osoby odpowiedzialne za nią muszą mieć szansę rozwoju na najwyższym poziomie, który do tej pory był zarezerwowany dla najwyższej kadry z biznesu” .
Zarządzanie jest działalnością kierowniczą, posługującą się bieżącym i strategicznym planowaniem, odpowiednią strukturą organizacyjną, wyrafinowanym motywowaniem, a także niezbędnym minimum kontroli. Kierowanie jest procesem planowania, organizowania, przewodzenia i kontrolowania działalności członków organizacji oraz wykorzystania wszystkich jej zasobów dla osiągnięcia ustalonych celów.
BBODN przedstawia propozycję działań w obszarze wzmocnienia kompetencji dyrektorów placówek oświatowych w realizacji obowiązków wynikających z kierowania placówką poprzez doskonalenie umiejętności stosowania narzędzi zarządzania.
Dyrektor szkoły jest symbolem uosabiającym sukces, ale i niepowodzenie swojej organizacji. Podejmuje trudne decyzje, bo oczekuje się od niego rozwiązywania problemów. Odpowiada za całość problemów stojących przed placówką. Dlatego też propozycja dotyczy trzech aspektów jego działania: funkcjonowania placówki jako organizacji, kierowania zespołem nauczycieli i pracowników niepedagogicznych, osobistych umiejętności zarządczych, w tym także psychologicznych.
W ramach sieci współpracy dyrektorów doskonalenie będzie realizowane w formie zajęć warsztatowych prowadzonych przez eksperta w poniższych obszarach:
1.organizacja: co to jest organizacja, rozwój organizacyjny , analiza potrzeb, diagnoza i modele organizacji, kryteria i rola rozwoju,
2.proces grupowy: budowanie zespołu, role i miejsce w grupie, praca grupowa ,zasady rozwoju zespołu, cechy i umiejętności kierownika, autodiagnoza kierowania),
3.kierowanie: style kierowania, techniki zarządzania, funkcje zarządzania, zarządzanie czasem, podejmowanie decyzji, delegowanie uprawnień.
Zakres potrzeb doskonalenia dyrektorów zostanie poddany konsultacji przez zainteresowanych w drodze ankiety. Prosimy Państwa o przekazywanie ewentualnych sugestii dotyczących modyfikacji czy poszerzenia zaproponowanego przez BBODN zakresu działania na adres bbodn@cuw.bielsko-biala.pl